Als het over iconische figuren van Berkel-Enschot gaat, staat de Russische Madame zeker in de topdrie. Ze woonde aan het Baaneind op Laag Heukelom. Over haar doen allerlei verhalen de ronde, maar een biografie is er tot voor kort nooit…

Als het over iconische figuren van Berkel-Enschot gaat, staat de Russische Madame zeker in de topdrie. Ze woonde aan het Baaneind op Laag Heukelom. Over haar doen allerlei verhalen de ronde, maar een biografie is er tot voor kort nooit verschenen. Martin van der Waals, afkomstig uit Oisterwijk maakte een prachtig boek over haar.

De Russische Madame uit Letland
Ze heette voluit Antonine Wilhelmine Eschauzier-Bersin. Haar man was Nederlander en zij kwam uit Letland. Haar man had fortuin gemaakt met suikerplantages in het toenmalige Nederlands-Indië. In 1916 overleed hij. Daarna kwam ze vaak op Laag-Heukelom. Ze maakte er fietstochten met haar zoon André. In 1921 kocht ze de boerderij op Baaneind 12 met enkele hectaren landbouwgrond erbij.

Ze bouwde een zomerhuis naast de boerderij en dat werd later uitgebreid tot een echte villa. Naast de boerderij kwam een garage voor haar twee auto’s. Ze had ook een eigen chauffeur. In 1925 kwam ze definitief vanuit Den Haag naar Laag-Heukelom. De villa brandde in 1952 af. De boerderij werd gespaard. Waarschijnlijk heeft de linde tussen de boerderij en de villa er voor gezorgd dat het vuur niet oversloeg naar het rieten dak van de boerderij.

Baaneind 12 is een heel aparte boerderij
De boerderij die de Russische Madame kocht, is nu mooi gerestaureerd. Het dak is met riet gedekt en ziet er heel mooi uit. Rinus van der Loo laat ons zien dat de nok van het dak iets naar het oosten is opgeschoven; dat komt door de wind uit het westen. Hij wijst erop dat voor de boerderij op een laagte van het beekdal een sloot loopt; de mensen uit de buurt noemen dat de Brouwsloot. De boerderij was vroeger ook in gebruik als brouwerij, vandaar de naam. Zo’n boerderij met een brouwerij onder één dak kwam niet veel voor in Noord-Brabant.

Een excentrieke dame voor Laag-Heukelom
De Russische Madame was niet katholiek, maar protestants en had heel andere gewoontes dan de mensen in Laag-Heukelom gewend waren. Ze zocht in het bos naar paddenstoelen en at die gewoon op. Haar zoon André studeerde door en werd agrarisch ingenieur. Hij speelde ook jazzmuziek. Daarnaast was ze voor de begrippen van het dorp rijk; dat kon je overal aan zien. Het hoeft dan ook geen verbazing te wekken, dat men zo iemand excentriek vond.

Ze was ook zeer gezien in het dorp. Mensen klopten nooit tevergeefs bij haar aan om hulp. Ze was in haar optreden ‘gewoon’.  Zo nam ze gewoon de hooivork in de hand als het nodig was op het veld. Ze kwam ook regelmatig bij Mie Pieters. In de gelagkamer hangen nog foto’s van haar aan de muur. 

Zo’n aparte dame met veel geld moest in die tijd wel opzien baren in Laag-Heukelom

Martin van der Waals schrijft een boek over de Russische Madame
Martin van der Waals is afkomstig uit Oisterwijk en lid van Heemkundekring De Kleine Meijerij. Hij schreef een boek over de Russische Madame. We praten met hem en Rinus van der Loo uit Berkel-Enschot op het terras bij Mie Pieters over het boek. Martin vindt dat “voor een dergelijke iconische figuur een biografie op zijn plaats is”. 

Het was niet gemakkelijk om aan deugdelijk bronnenmateriaal te komen, maar via social media kreeg hij contact met een achterkleindochter van de Russische Madame, Daphne Eschauzier (spreek uit: Essozjee). Zij heeft een foto-album van haar overgrootmoeder met veel afbeeldingen uit de tijd voordat deze naar Heukelom kwam. Rinus van der Loo zorgde voor foto’s uit zijn omvangrijke archief en het schrijven kon beginnen. Het boek wordt 12 juli gepresenteerd bij Mie Pieters en is daar en bij Primera dan voor € 15 te koop; het boek is ook te bestellen via de website van de uitgever (https://kwartiervanoisterwijk.nl/). Een must voor iedere inwoner van Berkel-Enschot en omgeving.

Tekst: Jan van der Straaten
Foto’s: Bas Haans