Vanuit zijn woning in Torentjeshoef spreek ik met Bart van Rijsewijk (96). Aanleiding is het feit dat het dit jaar 80 jaar geleden is dat er een eind aan de Tweede Wereldoorlog kwam. Maar hij wil zelf meer nadruk leggen…
Vanuit zijn woning in Torentjeshoef spreek ik met Bart van Rijsewijk (96). Aanleiding is het feit dat het dit jaar 80 jaar geleden is dat er een eind aan de Tweede Wereldoorlog kwam. Maar hij wil zelf meer nadruk leggen op de oorlogsmomenten. Die hebben grotere impact op hem gehad dan de bevrijding zelf.
Als hij begint te vertellen over het moment dat hij de Duitsers ziet aankomen, is hij in zijn beleving weer even terug in zijn ouderlijk huis. Hij wijst in de richting waarvandaan ze aan kwamen marcheren. ‘Al een dag na de invasie waren ze hier. Onze boerderij werd al snel gevorderd en paarden en soldaten werden ingekwartierd. Dan zat er zo’n hoge officier op zijn paard de boel rond te commanderen. Die was nog te lui was om van zijn paard af te komen.’
Een onderduikend paard
Over paarden gesproken. De Duitsers namen van alles in beslag. Radio’s, fietsen, voedsel en dieren. ‘Zo moesten ze ook paarden hebben. Dan zetten ze alle dieren bij elkaar en kozen er dan die uit die naar hun zin waren. Die namen ze dan mee. Maar wij hebben ons paard uit hun handen weten te houden. We hebben het beestje bij een ven laten “onderduiken”. En het paard van de buurman stond er gezellig naast.’
voedselschaarste
Tegen het eind van de oorlog was er gebrek aan voedsel. Bart weet nog dat ze vanuit Tilburg kwamen om eieren en brood. Dat was een gevaarlijke onderneming. ‘Je wist namelijk niet wie je kon vertrouwen. Ik zag eens twee vrouwen aan de deur komen voor een stuk spek. Maar diezelfde vrouwen zag ik even later in gezelschap van twee Duitse soldaten. Toen ze weer voor de deur stonden, durfden we ze natuurlijk geen nee te verkopen.’ Barts vader ging regelmatig met eieren en brood naar Tilburg. ‘Dan had hij een in krantenpapier gewikkeld ei in zijn broekzak zitten. Maar hij werd betrapt en afgevoerd naar Breda. We zaten thuis in angst, want we wisten niet of hij ooit nog terug zou keren. Gelukkig kwam hij drie dagen later weer thuis.’ Aangezien de Duitsers controle hielden over het produceren van eten, golden er voor boeren strenge regels. ‘We mochten niet zelf dorsen. Er stonden controleurs bij als het kaf van het koren gescheiden werd. Maar in een onbewaakt ogenblik wisten we dan wel een zak koren te verstoppen tussen het kaf.’
Dolle dinsdag
Op dinsdag 5 september 1944 lijkt de bevrijding ineens dichtbij. De geallieerden rukken op en de Duitsers trekken zich overhaast terug. Dit moment kan Bart zich nog goed herinneren. ‘De hele Bosscheweg stond vol met Duitsers. De bruggen waren vernield en ze hadden alles wat rijden kon in beslag genomen. Wagens, fietsen, kinderwagens, alles namen ze mee. Ook eten voor onderweg.’ In de chaos wordt er ineens geschoten. ‘Die jonge soldaten van 16, 17 jaar waren het ergste. Die schoten je zomaar neer,’ weet Bart. ‘Ze hebben toen Harrie Raaimakers vermoord. Zijn maat, Van Laarhoven, wist te ontsnappen en verschool zich op onze boerderij.’
Laatste maanden van de oorlog
De bevrijding laat dan nog twee maanden op zich wachten. Ondertussen neemt het oorlogsgeweld toe. In Oisterwijk wordt een munitiedepot doelwit voor de geallieerden. Ze voeren luchtaanvallen uit op een trein die geladen met munitie op het station staat. En regelmatig vliegen er onbemande vliegtuigen over die door de Duitsers op Antwerpen weden afgevuurd. ‘Die V1’s vlogen allemaal dezelfde kant op. Een lelijk gebrom. Maar als de brandstof op was, stopte dat gebrom en viel-ie ineens uit de lucht. Ik heb er viel op de grond zien storten.’ De gevechten hebben tot gevolg dat er veel burgers vanuit de omgeving van Arnhem op de vlucht sloegen. Opnieuw wordt de boerderij van Van Rijswijk gebruikt om mensen in te kwartieren. Meerdere vluchtelingen worden er opgevangen. ‘Op zeker moment zaten we met 14 man op de boerderij.’
Bevrijding
Op 26 oktober zijn het de Britten die Berkel-Enschot komen bevrijden. ‘Je moet beseffen dat we jarenlang in angst hadden geleefd. Toen dat ineens voorbij was, had je geen idee. Het was onwerkelijk. Vanuit het stalraam zag ik ze komen. Maar ze gebaarden dat we terug moesten, want er konden nog Duitsers zijn. Wat me van die dag nog het meest is bijgebleven is die avond. Het was overal stil en ineens hoor ik een doedelzak spelen. Radio’s en kerkklokken waren in beslag genomen, en muziek hoorde je nauwelijks meer. Als je dan ineens weer muziek hoort. En dan ook nog eens dat vreemde geluid van een doedelzak, dan doet dat wat met je. Ik vond het zo verschrikkelijk mooi’. Op het moment dat hij er over vertelt, schiet hij opnieuw vol. Tachtig jaar later is de uitwerking van het geluid nog steeds even krachtig.
Tekst: Noortje de Kok
Foto: Bas Haans
Agenda
15-11-2024 | Muziektheatergezelschap LEKS compagnie, 'De Weg' |
16-11-2024 | Open dressuurwedstrijd |
17-11-2024 | Ruilbeurs "De Torenhoek" |
17-11-2024 | Open dressuurwedstrijd |
17-11-2024 | Mountain Dew, Folk en Bleugrass |
19-11-2024 | Cursus Klik&Tik |
20-11-2024 | Koffie-uurtje voor senioren BE, KBO/SWO |
Iets gevonden of verloren?
Wij maken de match